Patrol graniczny po 85 latach

Kilka kilometrów na wschód od Piły znajduje się kilkunastokilometrowy dukt leśny, biegnący po oryginalnej, historycznej linii granicznej między II Rzeczpospolitą a Rzeszą Niemiecką. Niegdyś wzdłuż tej granicy były rozrzucone kordonowo placówki I linii Straży Granicznej. Na tym właśnie odcinku funkcjonariusze tej formacji, z placówek ulokowanych m.in. w Zelgniewie czy Jeziorkach pełnili swoją służbę. To właśnie w dniu 31 sierpnia 2024 r., 85 lat od ostatniego patrolu granicznego w tym rejonie, w miejscowości Zelgniewo spotkali się funkcjonariusze Placówki SG w Bydgoszczy.

Towarzyszył im asp. Krzysztof Knych z KMP w Bydgoszczy. W ten sposób grupa mundurowych, zainicjowała niecodzienne, wyjątkowe wydarzenie – wspólny marsz po historycznej linii granicznej. W Zelgniewie asp. Krzysztof Knych przedstawił wrześniową, tragiczną historię załogi Placówki SG z tej miejscowości, którą to historię wraz z koleżanką Dorotą Malińską-Janaś zawarli na kartach swojej książki pt. „Pierwsza linia obrony – 1939. Historia Placówki Straży Granicznej w Zelgniewie na tle wojennych losów miejscowości i okolic”.

Wszyscy mieli okazję zobaczyć budynek po ówczesnej placówce, stać na miejscu potyczki miedzy strażnikami, a atakującymi żołnierzami wroga, którzy 01.09.1939 r. we wczesnych godzinach porannych zostali wyjątkowo skutecznie wyeliminowani z walki przez polskich funkcjonariuszy. Po takim wstępie mundurowi udali się w rejon historycznej granicy II RP. Wspólnie odnaleźli nieliczne pozostałości po przygranicznym niemieckim urzędzie celnym. Na wyjątkowy w skali centralnej Polski, dukt leśny biegnący po historycznej granicy weszli ppłk SG Grzegorz Buczan – Komendant placówki SG w Bydgoszczy, ppor. SG Paweł Karpacz – zastępca Komendanta Placówki SG w Bydgoszczy, ppor. SG Maciej Marach, st. chor. sztab. SG Zofia Krymka, chor. sztab. SG Monika Lickiewicz, st. chor. SG Jacek Manys, chor. SG Damian Wnuk. To także funkcjonariusze terenowych struktur NSZZ FSG przy PSG w Bydgoszczy.

Warte podkreślenia jest to, iż byli to pierwsi funkcjonariusze Straży Granicznej od 85 lat, którzy pojawili się nie tylko w Zelgniewie, ale i na oryginalnej trasie patrolowej wzdłuż historycznej granicy przedwojennej Polski. Asp. Krzysztof Knych swoją osobą zaakcentował fakt, iż w latach 1923-1926 Policja Państwowa miał swój udział w ochronie granicy. Przemierzając pieszo dukt leśny śladem przedwojennych protoplastów mundurowi odnajdywali nieliczne ślady, które pozostały jednak na trasie. Wyjątkowy i unikatowy był oryginalny, zachowany do dnia dzisiejszego w swoim pierwotnym miejscu, kamień graniczny z literami „P” i „D”. Uczestnicy mieli okazję znaleźć się również w miejscu niegdyś bardzo ważnego, strategicznego, historycznego przejścia granicznego placówki SG w Jeziorkach, stanąć w miejscu granicznego szlabanu, odnaleźć fundamenty po niemieckim, granicznym urzędzie celnym. Po trasie odnajdywali również resztki po niszczonych po wojnie kamieniach granicznych. Po pokonaniu pieszo w „ramach patrolu granicznego” śladem swoich poprzedników około 20 kilometrów, dotarli do miejscowości Kalina, znajdującej się kilka
kilometrów na południe od Piły, gdzie kończył się odcinek Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego, a zaczynał odcinek Wielkopolski. Tutaj mieli okazję obejrzeć przęsła po przebiegającym niegdyś nad rzeką Gwdą moście granicznym, spojrzeć na panoramęserpentynowo płynącej rzeki Gwdy, stanąć w miejscu prowokacyjnego niemieckiego pomnika, oddalonego niegdyś od granicy z Polską o 100 metrów. Niestety po pomniku pozostało tylko miejsce z zachowaną jednak do dziś naturalną przyrodniczą aranżacją. Na koniec, wracając już do domów funkcjonariusze odwiedzili cmentarz parafialny w Śmiłowie, gdzie oddali honory na grobach przedwojennych strażników, zapalając również znicze na mogiłach poległego we wczesnych godzinach porannych 01.09.1939 r. żołnierza Plutonu Wzmocnienia Komisariatu SG Kaczory kpr. Piotra Konieczki oraz zamordowanego tego samego tragicznego poranka str. Szczepana Ławniczaka, funkcjonariusza zelgniewskiej placówki. Tym sposobem, swoją inicjatywę funkcjonariusze wpisali w obchody 85 rocznicy wybuchu II wojny światowej, obchodząc ją w wyjątkowo realny sposób. Widzieli, dotykali i poczuli historię. Organizując I marsz graniczny wszyscy wyżej wymienieni byli pierwszymi funkcjonariuszami SG, którzy od 85 lat pojawili się nie tylko na oryginalnej historycznej trasie, ale i w miejscowościach związanych z przedwojenną SG. Tym sposobem, mają również nadzieję dać sygnał i zarazić inicjatywą mundurowych miłośników historii do kolejnych edycji marszu już w kolejnych latach.