W ubiegłym tygodniu wydarzyły się dwie sprawy, które mogą zainteresować funkcjonariuszy i żołnierzy oraz pracujących emerytów mundurowych. Po pierwsze, sejmowa Komisja ds. Petycji podjęła uchwalę o skierowaniu dezyderatu w sprawie art. 15 a w ustawach emerytalnych służb mundurowych do premiera. Po drugie Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Płocku i przyznał byłemu żołnierzowi prawo do wypłaty świadczenia z ZUS, z zachowaniem emerytury wojskowej.
Zrównać uprawnienia emerytalne
Petycję do sejmowej komisji skierował jeszcze w sierpniu 2019 r. Zarząd Główny NSZZ Policjantów. Zdaniem Rafała Jankowskiego, przewodniczącego tego związku sprawa dotyczy wielu tysięcy funkcjonariuszy różnych służb. Chodzi o zmianę art. 15a ustawy emerytalnej dla funkcjonariuszy, ale problem obejmuje również żołnierzy i ich rodzin. Był uwzględniony w umowie społecznej z 8 listopada 2018 r. podpisanej między MSWiA a związkami zawodowymi w tym resorcie, bez podania konkretnego terminu na rozwiązanie tego problemu. W petycji wskazano, że istnieją różne zasady ustalania emerytury mundurowej dla funkcjonariuszy przyjętych do służby przed 2 stycznia 1999 roku a przed 23 lipca 2003 roku oraz funkcjonariuszy przyjętych do służby po tej dacie. W opinii autora petycji istniejące zróżnicowanie nie ma uzasadnienia.
Dezyderat do premiera
Związkowcy mieli nadzieję, że projekt będzie przygotowany do końca ubiegłego roku, ale resort spraw wewnętrznych potrzebuje więcej czasu na oszacowanie skutków finansowych tych zmian. W dodatku opinia Biura Analiz Sejmowych nie jest pozytywna dla związkowców. Obecne szefostwo MSWiA zapowiada, że ma kilka pomysłów na rozwiązanie tego problemu.
Z uwagi na fakt, iż problem art. 15a dotyczy funkcjonariuszy podlegających kilku ministerstwom, w tym MON (żołnierzy zawodowych), Ministerstwu Sprawiedliwości (Służba Więzienna) czy Ministerstwu Finansów (Służba Celno-Skarbowa), przewodniczący komisji zaproponował skierowanie dezyderatu do premiera, żeby wyznaczył ministrów, którzy będą koordynować uzgodnienia i przedstawi komisji odpowiedź.
Wysługa większa w cywilu niż w wojsku
Nieco więcej konkretów przyniósł artykuł adwokata Sławomira Lisieckigo w Rzeczpospolitej pt. „ Dwie emerytury dla byłych żołnierzy zawodowych”
Autor przytacza historię emeryta wojskowego, który jako żołnierz służył ponad 22 lata od 1967 r. i z tego tytułu uzyskał maksymalną emeryturę wojskową w wysokości 75 proc. podstawy wymiaru, ponieważ podstawa została zwiększona o 15 proc. podstawy wymiaru z tytułu inwalidztwa związanego ze służbą. Po skończonej służbie wojskowej podjął pracę zawodową i przez ponad 24 lata były za niego odprowadzane składki emerytalne. Po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego 66 lat wystąpił o wypłatę emerytury z powszechnego systemu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przyznał mu emeryturę z systemu powszechnego, jednocześnie zawieszając wypłatę emerytury wojskowej.
Kluczową kwestią w tej sprawie jest określenie zakresu podmiotowego, do którego stosuje się powyższy wyjątek. Ustawa o emeryturach wojskowych odrębnie traktuje bowiem żołnierzy zawodowych, którzy wstąpili do służby przed dniem 2 stycznia 1999 r. od żołnierzy zawodowych, którzy rozpoczęli służby po tym terminie. A to oznacza, że emerytura żołnierza zawodowego wstępującego do służby po 1 stycznia 1999 r. może być naliczona tylko i wyłącznie z okresów służby wojskowej i podwyższona jedynie za działania związane wyłącznie ze służbą wojskową. Emeryt taki nie ma możliwości doliczenia do emerytury wojskowej okresów pracy cywilnej.
Emerytura wojskowa lub cywilna
W przypadku żołnierzy zawodowych przyjętych do służby wojskowej przed 2 stycznia 1999 r. ZUS oraz dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego uznają, iż niezależnie od ilości przesłużonych i przepracowanych lat takiemu żołnierzowi przysługuje jedynie jedna emerytura, wojskowa lub z systemu powszechnego,
Emeryt nie zgodził się z taką interpretacją i sprawa na skutek odwołania od decyzji ZUS trafiła do Sądu Okręgowego w Płocku. W odwołaniu podniesiono, iż skoro ustawa o emeryturach posługuje się określeniem, iż wyjątek od zasady pobierania jednego świadczenia stosuje się w sytuacji gdy emerytura wojskowa jest obliczona według zasad określonych w art. 15a ustawy o emeryturach wojskowych, to może objąć także wszystkie osoby pobierające emeryturę wojskową.
Niestety pogląd ten nie zyskał akceptacji Sądu Okręgowego w Płocku, który w wyroku oddalił odwołanie od decyzji ZUS. Sąd Apelacyjny w Łodzi również apelacji nie uwzględnił. Dopiero Sąd Najwyższy, do którego sprawa trafiła wskutek złożenia skargi kasacyjnej, w wyroku z 24 stycznia 2019 r. (sygn. akt I UK 426/17) zgodził się ze stawianymi przez emeryta zarzutami i uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, kierując go do ponownego rozpoznania.
Cywilna wysługa nie zawsze bywa doliczana – wskazuje Sąd Najwyższy
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, że nie wszyscy żołnierze, który pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., mogą faktycznie zrealizować uprawnienie do wykorzystania „cywilnej” wysługi emerytalnej. Wystarczy bowiem odpowiednio długa służba i wzrosty emerytury z tytułu szczególnych właściwości służby (art. 15 ust. 2 i 3) lub z tytułu inwalidztwa wojskowego (art. 15 ust. 4), aby – przy spłaszczeniu podstawy wymiaru emerytury wojskowej do maksymalnie 75 proc. (art. 18 ust. 1) -„cywilne” okresy ubezpieczenia w żaden sposób nie zwiększały świadczenia. W takim przypadku emeryt wojskowy, niezależnie od swojej woli, nie ma prawnej możliwości skonsumowania żadnego „cywilnego” okresu ubezpieczenia w wojskowej emeryturze.
W opisanych uwarunkowaniach emeryt wojskowy pozostaje w sytuacji identycznej jak żołnierz, który rozpoczął służbę po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. – jego emerytura jest obliczana wyłącznie w oparciu o wojskowy staż emerytalny.
Sprawa ponownie została rozpoznana przez Sąd Apelacyjny w Łodzi 10 stycznia 2020 r. a wyrok został ogłoszony 23 stycznia 2020 r. Sąd zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Płocku i poprzedzającą go decyzję ZUS i przyznał emerytowi prawo do wypłaty emerytury z powszechnego systemu emerytalnego.
Druga emerytura nadal zawieszona
Jak zwraca uwagę mecenas wyrok Sądu Najwyższego nie zmienił jednak dotychczas praktyki ZUS i dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego, gdyż nadal zawieszają wypłatę drugiej emerytury. Jego zdaniem konieczne jest każdorazowe odwołanie od takiej decyzji do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
Autor artykułu w Rp podkreśla, że zapadł już także wyrok w innej sprawie, jeszcze nieprawomocny, w której Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 24 stycznia 2019 r. W wyroku z 8 stycznia 2020 r. (sygn. akt XIII U 2133/19) zobowiązał ZUS do wypłaty emerytowi przyznanej emerytury z systemu powszechnego.
R. Ch.
Artykuł w Rzeczpospolitej – Dwie emerytury dla byłych żołnierzy zawodowych
